Stratejik Satınalma
Ahmet CORA
Dış Ticaret ve Lojistik Yöneticisi
“60 dakikam olsa, 55 dakikasını düşünmek, 5 dakikasını da aksiyon için kullanırdım. (Albert Einstein)
Stratejik kelimesi, Fransızca “stratégique” kelimesinden alınmıştır. Türk Dil Kurumu sözlüğündeki karşılığına baktığımızda “izlemsel” olarak tanımlandığını görürüz. “İzlem” nedir diye aramaya devam edersek de, karşılaşacağımız açıklama şu olacaktır: “Önceden belirlenen bir amaca ulaşmak için tutulan yol”
Yani bu doğrultuda stratejik kelimesini, “önceden belirlenen bir amaca ulaşmak için tutulan yol için önemli/belirleyici olan” olarak ifade etmemiz hiç yanlış olmaz, diye düşünüyorum.
Yazıyı buraya kadar sabırla okuyanlar arasında, “Böyle karışık bir kelimeyi neden açıklamaya çalışıyorsun ? Pratiklerin dünyası olan ticari hayatta ne karşılığı var?” diye soranlar olabilir. Bu konuya, bazı firmaların satınalma departmanlarını, Rutin ve Stratejik olarak ikiye ayırmaya başladığını duyduğum için değinmek istedim.
“Satınalma satınalmadır, stratejik de ne ola ki ?” diye düşünenler olacaktır.
Evet, satınalma satınalmadır. Hepsinin süreçleri birbirine benzer. Yani, talep doğar, şartname uyarınca o konuda uzman firmalardan teklifler alınır ve fiyat – termin denklemi üzerinden bir firma üzerinde karar kılınıp, sipariş geçilir.
Yalnız, kelimenin anlamında da değinildiği gibi, bazı malzemeler, diğer malzemelerin yanında işletmeler için çok daha kritik olabilmektedir. Örneğin bir havayolu firması, yedek parça satın alır, yer hizmeti satın alır, tamir bakım hizmeti satın alır, personel kıyafeti, kırtasiye malzemesi satın alır, ama filosunu genişletmek için uçak satın alması bir stratejik satınalmadır.
Özellikle uzun süreli yatırım yapan firmalarda da, yatırım için hayati olan malzemeler bulunur ve bunlar işin merkezinde yer alır. Diğer malzemeler adeta bu ekipmanların etrafında sadece tamamlayıcı roller oynar. Ayrıca, toplamında 200 kalem malzeme satın alınacak bir yatırımda, ilk 10 kalemin bedeli, yatırımın toplam maliyetinin %70’i bile olabilir. Yani bu tip malzemeler hem fiyat hem işlev olarak önem taşır. Fiyat deyip geçmeyin; Bir insandaki damar ne ise, bir işletmede finansman da odur. Yani bütün yatırım planlaması firmanın finansman gücü doğrultusunda planlanır.
Bir liman yatırımında alınacak vinçler, bir konut sitesi yatırımda satın alınacak arazi, fabrika kurulumunda alınacak makineler, bir enerji santrali yatırımında alınacak türbin, eşanjör vs. stratejik satınalma başlığı altında sıralanır.
Buraya kadar stratejik satınalmada 2 kritere değinmiş olduk.
1-Satın alınacak malzemelerin hayati derecede işlevsel olması
2-Satın alınacak malzemenin bedelinin çok yüksek olması
Bunlara bir üçüncüsünü de eklemek gerekir diye düşünüyorum. O da; bu pahalı ve işlevsel malzemelerin “hangi firmadan” alınacağı.
Burada da; tedarikçi firma ile ne kadar uzun süreli bir ilişki tasarladığımız, tedarikçi firmanın bilinirliği, tarihi, bu firma yurtdışında yerleşik ise hangi ülkede yer aldığı ve ekonomi politik olarak o ülke ile ilişkilerimiz bile önem taşır. Zira belki ciddi miktarda bir meblağ, o ülkeye transfer edilecektir.
Bu sebeple de, bu tip satınalmalar firma tepe yöneticileri, hatta patronlar tarafından da takip edilmekte ve kritik bir faaliyet olarak görülmektedir.
Özetle bu kavram, ülkemizde (belki dünya genelinde de) yatırımların artması sonucu ortaya çıkmış olup, uzun süre daha satınalma dünyasının gündeminde yer alacak gibi gözüküyor.
Ahmet CORA
*Bu yazı, Satınalma Dergisi-Haziran 2018 sayısında yayınlanmıştır.
